Lukt het de mens om zich het hele universum voor te stellen? Max Planck probeerde het aan het begin van de 20ste eeuw door de begrenzing ervan te bepalen.
Sindsdien beschrijft de Muur van Planck de grens vanaf waar onze rekenmodellen niet meer van toepassing zijn: alles van vóór de oerknal. Mathematisch kom je niet dichter bij dat moment dan op 10-44 centimeter; te minuscuul om je voor te kunnen stellen.
We zijn nog geen twee minuten in de expositie en hebben de grenzen van ons voorstellingsvermogen al bereikt: de muur in ons eigen hoofd. Waarmee de toon is gezet in Extra Muros in Luik, over de (cultuur)geschiedenis van de muur.
Het nut van de Romeinse Limes of de Berlijnse Mauer lijkt anno 2023 achterhaald. Maar in Extra Muros, te zien in het Luikse Guillemins-station, lezen we dat vandaag de dag zestig procent van de wereldbevolking in een land leeft dat door een muur gescheiden is van een ander land. Niet alleen in het verre buitenland, zoals de twintig meter hoge muur op de grens tussen de VS en Mexico, ook de Europese Unie verschanst zich voor immigranten achter twaalf muren, opgeteld zo’n 1.200 km lang.
Shamsia Hassani aan werk. Still uit video.
Van het levend inmetselen van kluizenaars tot de vestigingbouw van Vauban, van de met kleefrijst gebouwde Chinese Muur tot de 18de eeuwse pestmuur in Zuid-Frankrijk – geen enkel onderwerp dat de expositiemakers hebben laten liggen. En niets dat we als bezoeker willen overslaan; Extra Muros bewijst dat je met specifieke taal ook aantrekkelijke expositieteksten kunt schrijven, en hoe fijn vertalingen kunnen lezen (hier in Duits, Engels en Nederlands) als die niet door AI worden verzorgd.
Muren houden niet alleen tegen, ze kunnen ook een drager zijn, van gebouwen, van betekenissen, van boodschappen. Zoals in Kaboel, waar de graffitikunstenares Shamsia Hassani vele muren met haar illustraties versierde. Toen de Taliban in 2021 de stad innamen, schilderde ze fresco’s die de verschrikking en angst weergaven. Haar credo: ‘Kunst verandert het denken, en mensen veranderen de wereld.’
Extra Muros leidt de bezoeker langs oneindig lange muren van rotsblokken, bakstenen en beton; de meest resistente en intrigerende varianten zijn de muren in onszelf. Ook de prehistorische mens kende deze fascinatie en deed aan trepanatie: het lichten van de schedel. Zo brak hij letterlijk de muur in zichzelf open, op zoek naar de oorsprong van ziekten, naar de aansturing van het lichaam en naar de plek van onze ziel.
Extra Muros – au-delà des murs. T/m 01/10 bij Europa Expo in het station Guillemins in Luik. europaexpo.be
