“Toll”, zegt een vrouw op de vraag van de museumgids wat ze vindt van het schilderij Pete Goes to his Girlfriend’s House van David Lynch waarover de man net een referaat van een kwartier heeft staan houden. Het antwoord brengt hem zichtbaar van zijn stuk. ‘Toll’ is niet het meest voor de hand liggende adjectief dat je te binnen schiet bij het werk van David Lynch.

Op genoemd schilderij, een triptiek op bruin pulpkarton in gemengde techniek, staat hoofdpersoon Pete geen gezellige avond met zijn vriendin voor ogen. Dat hadden we bij Lynch ook niet verwacht. Pete is onderweg om haar te vermoorden. In roodgehandschoende handen heeft hij pistool en mes in de aanslag als hij met grote passen naar de woning van zijn in een rode jurk gehuld liefje beent.
Dat Lynch het tafereel heeft vastgelegd op karton, is niet omdat hij trash art wil maken. Het karton als ondergrond zegt wellicht iets over de urgentie van het schilderij en in elk geval over het kunstenaarschap van Lynch die zijn faam vooral ontleent aan cultfilms als Blue Velvet, Wild at Heart, Twin Peaks en Mulholland Drive. Minder bekend is dat Lynch vanaf het begin van zijn loopbaan beeldend kunstenaar is, en ook altijd als zodanig actief is gebleven. Het Max Ernst Museum in Brühl geeft met de solo Dark Splendor. Raum. Bilder. Klang een overzicht van dat kunstenaarschap – waarin de film uiteraard niet ontbreekt. In het auditorium naast de toonzalen worden permanent Lynch-films getoond, zoals zijn surrealistische debuut Eraserhead uit 1977.
Het stelt gerust, zo’n tentoonstelling van een breed uitwaaierend kunstenaarschap dat geen medium onbeproefd laat, en daagt tegelijkertijd de bezoeker uit in het hoofd van de maker te kruipen. Curator Werner Spies heeft dat heel goed begrepen. In een vitrine toont hij ballpoint-tekeningen van kettingroker Lynch op de binnenkant van lucifermapjes. Hier verraadt zich het tekendier in een regisseur die de interieurs in zijn films tot op het neurotische af en detail inricht, en de camera daar nauwgezet verslag van laat doen. Een kamer, een landschap, een winderige straat, volgens Lynch zijn ze als de binnenkant van je hoofd: alles hangt met alles samen, terwijl de samenhang maar niet zichtbaar wil worden.
De films van Lynch, gespeend van de narratieve logica die we in het genre gewend zijn, exploreren onze geest, onze ziel, onze dromen. Dat is ook wat deze expositie beoogt, met schilderijen, gouaches, litho’s, prachtige foto’s en niet te vergeten klanken die door de bezoekers in werking kunnen worden gesteld. Alles staat in het teken van de onverklaarde onrust die de kunstenaar wil oproepen, waarbij het helpt dat hij, in zijn eigen woorden “een hele goede slechte schilder is”. Of dat een probleem is? Cézanne was een meester op het doek, maar een beroerd tekenaar. Daar hoor je geen mens over klagen.

David Lynch, Dark Splendor. Raum. Bilder. Klang. T/m 21 maart in het Max Ernst Museum in Brühl (bij Keulen). www.maxernstmuseum.de