‘Slopen is een beslissing ingegeven door gemakzucht en kortetermijndenken. Het is verspilling van energie, materiaal, geschiedenis… Bovendien heeft het een zeer negatieve sociale impact. Voor ons is het een daad van geweld.’

Met dit statement gaf de Franse architect Anne Lacaton in haar pleidooi voor meer creativiteit in omgang met bestaand patrimonium een ferme zwiep aan editie 2023 van Festival van de architectuur in De Singel in Antwerpen. En al lag het zwaartepunt van het festival in september, er blijft nog genoeg te ontdekken in het van zichzelf al unieke labyrintische gebouw.

Experimenten zoals een gebouw binnenstebuiten keren, herinrichten, deels wegnemen of accentueren zie je in zeven gerealiseerde projecten door architecten uit Vlaanderen en Brussel in de expo Gevonden architectuur, ondersteund door een selectie van meer dan dertig internationale opdrachten. Hier zie je hoe kleine toevoegingen de betekenis van een gebouw doen kantelen, en hoe ‘gevonden’ architectuur ook sneller omarmd wordt.

Het ontwerp van de tentoonstelling sluit mooi aan bij de visie van het festival; door de bestaande houten vloerplanken op te lichten en de plafondpanelen te laten zakken veranderde bureau Felt met weinig middelen een eenvoudige zaal in een opvallend parcours. Foto, maquette, schets, tekening, correspondentie en film geven een goed beeld van het werk dat architectenbureaus verrichten, voordat er ook maar een steen is verlegd.

Riverside Tower. Studio Okami, Tim Van de Velde

Loop je de aanpalende ruimte in, dan betreed je het wonderlijke universum van de 90-jarige ontwerper Marcel Raymaekers, die al sinds de jaren zestig bouwt met bijna uitsluitend gerecupereerde materialen. Maaskeien, scheepsstaal, straaljagerkoepels, natuurstenen erkers en stalen zuilen die hij ophaalde of opkocht, verwerkte hij in zijn ontwerpen tot nieuwe constructies. Alsof er geen limieten zijn aan wat je kunt gebruiken. Misschien wel omdat hij zijn architectuuropleiding nooit afmaakte, zie je totale vrijheid. Zijn Queen of the South, een bijzondere handelszaak in Genk in historische stijlobjecten, maar tegelijk ook café en restaurant, spreekt nu nog meer tot de verbeelding. Hier ontving hij klanten, stockeerde hij materialen en verkocht ze weer als bouwpakketten.

Buiten te zien is Tafelzetting, waarmee een podium wordt gegeven aan jonge architecten. Elke editie van het festival stelt een jong bureau zich voor, door middel van een set tafels. Bureau Saffir bouwde er een toren van, die vol hangt met tekeningen en foto’s. Zonlicht en wind spelen met de afbeeldingen. Je kan de toren van buitenaf bewonderen, maar je kan er ook in gaan zitten.

Tafelzetting #6, tot 15.10. Gevonden architectuur, tot 17.03. Unfolding the Archives #6 – Marcel Raymaekers, pionier in circulaire architectuur, tot 17.03 in Vlaams Architectuurinstituut in De Singel Antwerpen. vai.be