Cineaste Eugenie Jansen is met haar 3D film Above Us All geselecteerd voor de Berlinale, het filmfestival van Berlijn van 6 tot 16 februari. Oorspronkelijk zou het een jeugdfilm worden. Tijdens het draaien kwamen de twijfels, bij het monteren gooide Jansen alles om. “Ik moet me er niet bij neerleggen dat de films die ik maak ‘nu eenmaal voor een klein publiek’ zijn.”
Voor de hand ligt het niet, een 3D film voor het art house circuit. Maar Eugenie Jansen doet nu eenmaal zelden dingen die voor de hand liggen. Met uiteenlopende producties als Nonnenvotte, Tussenland, Akkers van Margraten en Calimucho heeft ze een eigen plek verworven in de cinema. Dat ze met haar films de nodige internationale prijzen heeft gewonnen, heeft daarbij een handje geholpen. Ook om de 1,7 miljoen euro bijeen te krijgen die nodig waren voor de 3D-productie, het grootste budget waar ze ooit mee werkte.
Van Ondersteboven naar Above us all – wat is er gebeurd?
“Ondersteboven is begonnen als kinderfilm. Tijdens het draaien, en vooral bij het monteren heb ik me laten inspireren door de ervaringen van de spelers. Toen pakte het allemaal wat serieuzer uit, en hebben we die titel laten vallen. De Engelse titel Above Us All hebben we gehandhaafd. De film gaat over rouwverwerking, over de verhouding tussen een meisje en haar vader die, wat ze ook proberen, elkaar in hun gezamenlijke verdriet niet kunnen bereiken. Vanwege de aanpassing hebben ze de film op de Berlinale uit de competitie van jeugdfilms gehaald. Ze hebben er een special event van gemaakt.”
De film speelt zich af in Ieper. Dat kan geen toeval zijn in het jaar dat het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog wordt herdacht.
“Om eerlijk te zijn: we hadden gehoopt dat de film vorig jaar al af zou zijn, maar door geldgebrek heeft het een tijdje stilgelegen. We waren op zoek naar een plek waar persoonlijk verlies kan mee-resoneren met een collectieve verwerking, vandaar Ieper. Inmiddels gaat de film over de verhalen die we vertellen om elkaar troost en houvast te geven als een dierbare overlijdt. We gaan naar de hemel of de hel, naar het skycamp van onze familie ergens in de Melkweg, we hebben een ziel die reïncarneert of we rotten gewoon weg onder de grond. Dat laatste is weinig troostrijk, het is wat de vader in de film vindt. Het gaat over hoe de achterblijvers met dat mysterie omgaan.”
Je films zijn eerder portretten van mensen dan afgeronde verhalen met een plot. Hoe zit dat met Above Us All?
“Voor mij zijn de mensen die meedoen inderdaad belangrijker dan het grote verhaal. Ja, er is wel een verhaallijn. In het normale leven worden verhalen altijd achteraf geconstrueerd, om dingen een plek te geven. In Above Us All draait de camera permanent 360 graden rond, de cirkels die hij maakt zijn hapjes uit de tijd. In de scenes is niet geknipt. Er zijn geen close ups of totaalshots, geen verschuivingen in scherpte. Beeld en geluid lopen niet altijd synchroon. De kijker staat realtime middenin de gebeurtenissen en moet daar zij eigen verhaal uit construeren.”
Waarom een 3D-film? Ik dacht dat 3D alweer uit was…
“Is dat zo? Ik weet het niet, misschien is de hausse voorbij. Hier is de 3D-verfiming onderdeel van het concept. 3D is heel erg ‘hier en nu’, laat een plek zien zoals hij is, zonder hiërarchie. De besluit om de film in 3D te draaien, is genomen nadat we hadden gekozen voor die cameraopstelling.”
Ondanks al die internationale prijzen zit je nog steeds in de marge van de mainstream filmindustrie. Wat als je morgen een grote film kan maken met een miljoenenbudget.
“Met dat soort ambities ben ik gewoon niet bezig. De druk die bij zo’n grote film hoort, en de hoge verwachtingen: de een gedijt daar beter bij dan de ander. Wel wil ik nog steeds een film maken over de 19e eeuwse Maastrichtse entrepreneur Petrus Regout. Bij zo’n productie wil een groot budget wel helpen. Maar het bereiken van een groot publiek is voor mij geen doel an sich, al wil ik natuurlijk we dat er zoveel mogelijk mensen komen kijken. Mijn ambitie is om steeds betere films te maken. Ik wil de filmtaal doorgronden, verder onderzoeken, steeds dieper komen. Dat is een andersoortige beweging.”
Die film over Regout, is dat de dialectfilm die je ook nog ooit wil maken?
“Nee, dat is een ander project, bedacht toen Maastricht nog Culturele Hoofdstad van Europa wilde worden. Het plan is er nog steeds, de film zou gaan over grenservaringen. Ik ben opgegroeid in Nieuwstadt, bij Sittard. Twee kilometer oostwaarts lag Duitsland, twee kilometer naar het westen begon België. De film zou gaan over mensen die in zo’n grensgebied wonen. Geen nostalgie, maar een film over het hier en nu. Het gaat erom wat uit de mensen zelf komt.” Een dag na het gesprek stuurt Eugenie Jansen nog een aanvullende mail. “Een goede film is volgens mij niet budget-afhankelijk. Meer budget levert niet automatisch een betere film op, maar wel meer geld voor marketing. Met een miljoenenbudget zou ik de film maken die ik zou willen maken. Het extra geld zou ik besteden aan de marketing van de film, in de hoop dat heel veel mensen de film zullen gaan zien. Ik moet me er dus niet bij neerleggen het soort films dat ik maak ‘nu eenmaal voor een klein publiek’ is.”