ZL-lezeres en cultuurliefhebster Elise Oosterbaan trekt er vaak op uit. Zij houdt van afwisseling, met een voorliefde voor architectuur en industrieel erfgoed. In haar pre-pensioenleven was zij cultureel antropoloog en werkte ze in de communicatie. Haar huidige thuisbasis is Maastricht, eerder woonde ze in Venray, Amsterdam, Nijmegen en Heerlen. In ZL Podium vertelt Elise elke maand over haar culturele ontdekkingen.
aflevering 11

Nijmegen

Nijmegen is een fijne stad om mijn reeks ‘stadswandelingen’ mee af te sluiten; een kleine hommage aan een stad waar ik, alweer lang geleden, woonde. De oudste stad van Nederland ligt ingebed tussen veel groen en water. Er zijn veel fiets- en wandelroutes, parken en bruggetjes in waterrijke gebieden rond de stad. De Waal met haar oevers en kade heeft een metamorfose ondergaan. Er kwamen een tweede geul (‘Spiegelwaal’) en een nieuwe brug (de Oversteek).

De stad is om meer bekend. De beroemde filmregisseur Joris Ivens werd er in 1898 geboren, het Joris Ivensplein is naar hem vernoemd. Er is de grote Radboud universiteit met ruim 20.000 studenten, en natuurlijk de jaarlijkse Wandelvierdaagse.

Nijmegen komt voort uit de Romeinse nederzetting Noviomagus. Andere vestigingen volgden elkaar in de loop van de eeuwen op, op het Valkhof en andere plaatsen langs de Waal. Aan de rand van het Valkhof bevindt zich nu museum Het Valkhof voor archeologie en oude en moderne kunst. Op het Valkhof staan historische gebouwen als de Barbarossaruïne, de St. Nicolaaskapel en het Belvédère.

Na de ‘Romeinse tijd’ brak er een tijd van verval aan, maar rond 1000 n.C. keerde het tij en groeide Nijmegen weer. De gunstige ligging aan de rivier betekende, vooral voor de benedenstad, handel en voorspoed. Op het einde van de middeleeuwen telde de stad weer mee. De gotische Stevenskerk, de Waag, de Latijns school en het (herbouwde) oude Raadhuis zijn beeldbepalend voor die tijd.

In 1878 kwam er een groot stadsuitbreidingsplan ‘De Uitleg’ waarna de vestingwerken werden ontmanteld. Rondom de middeleeuwse binnenstad kwam een gordel van boulevards en luxe herenhuizen. Een fraai winkelpand in Nijmegen-oost is een vroegere De Gruyter winkel. In 1879 opende de spoorlijn met brug, nu hoefde men niet meer met de pont, die al eeuwen vanaf die plek voer, de Waal over. Toen in 1936 de zo mooi gelegen Waalbrug kwam, werd de veerpont opgeheven. Het verval in de benedenstad zette door.

Door industrialisering groeide de stad eind 19e eeuw en in de eerste helft van de 20e eeuw als kool. Er werden arbeidersbuurten gebouwd zoals de buurt Jerusalem in de jaren vijftig waar flats kleurig ogen. Oude fabrieksgebouwen hebben een andere functie gekregen of zijn gesloopt, zoals de Nyma, de Vasim en het Honig-complex (ook wel ‘klein Berlijn’) in Nijmegen-west, nu met kleine bedrijven, cultuur, horeca en sport.

In februari 1944 werd het centrum van Nijmegen zwaar gebombardeerd. Het was een ‘vergissingsbombardement’ van de geallieerden met meer dan 800 slachtoffers en veel schade. De Stevenstoren en het oude stadhuis werden herbouwd. De Benedenstad werd eind jaren zeventig grotendeels gesloopt en vervangen door nieuwbouw. Vanwege het middeleeuws stratenpatroon en de ligging heeft de Benedenstad het label ‘beschermd stadsgezicht’.

Nijmegen is een levendige diverse groeistad met veel moderne universiteits- en woongebouwen als Hatert Housing, (jongeren)cultuur, de Waalkade en de promenade Van Schaeck Mathonsingel. Enkele andere in het oog springende modernere gebouwen zijn concertgebouw De Vereeniging, een rijksmonument in Jugendstil, en Auto Palace, een voormalig tankstation (nu architectenbureau), in de jaren ’30 gebouwd in de stijl Nieuwe Zakelijkheid.

 


Dit artikel is onderdeel van &PAPER en valt buiten de verantwoordelijkheid van de ZOUT hoofdredactie.