De kunst van de versmelting
Architectuurtentoonstellingen bestaan vaak uit een bonte verzameling van maquettes, bouwkundige tekeningen en foto’s van objecten die fysiek ergens anders zijn. Om de gebouwen en hun omgeving in het echt te zien en vooral te ondergaan, ben je in zo’n tentoonstelling eigenlijk op de verkeerde plaats.
Gebruikers en bewoners zouden die tekortkoming iets kunnen verzachten, maar hun wordt zelden iets gevraagd. In de tentoonstelling Jo Coenen, 40 jaar werken in Europa is dat laatste, zij het summier, gelukkig wel het geval.
Het oeuvre van architect/stedenbouwkundige Jo Coenen (Heerlen, 1949) is indrukwekkend. Zijn werklust is bijna onbevattelijk, hoe krijgt die man dat voor elkaar? En het is nog lang niet af. Zoals een collega in een op de tentoonstelling getoonde video zegt: ‘Bij Jo Coenen weet je dat je altijd nog iets kunt verwachten.’
Voor een overzicht van leven en werk van Coenen is deze en de hiernaast liggende pagina te klein. Een (binnenlandse) greep: KNSM-eiland Amsterdam, Kunstcluster Tilburg, Vaillantlaan Den Haag, Maasoever Venlo, Smalle Haven Eindhoven, Glaspaleis Heerlen, Céramique Maastricht. Bij vrijwel alle projecten speelt de plek en de omgeving een grote rol. Het oeuvre van Coenen is een hele lange neus naar het fuck-the-context-motto van Rem Koolhaas.
Zowel Coenens hoogleraarschap in Delft als zijn periode als Rijksbouwmeester (1999-2004) werd getekend door de opgave het oude en het nieuwe met elkaar te laten versmelten. Ook zijn meest sculpturale gebouw, de Openbare Bibliotheek Amsterdam (OBA), uitkijkend op het Oosterdok, getuigt daarvan.
Behalve als verbinder, als iemand die mensen weet te overtuigen, staat Coenen bekend als iemand die verantwoordelijkheid durft te nemen. Ook al loopt dat niet altijd goed af. Als er te veel water bij de wijn moet, trekt hij zich terug. Zoals bij OBA, IBA Parkstad en de kunstcluster Amare in Den Haag. Overigens zonder de projecten helemaal los te laten.
Een van de documentaires in de tentoonstelling laat een jonge Coenen zien, begin jaren negentig, bij de overwoekerde restanten van de Sphinx-Céramiquefabrieken in Maastricht. Vol bravoure wijst hij waar in die 23 hectare grote jungle welk gebouw zal verrijzen. De rond 2000 opgeleverde nieuwbouwwijk Céramique, waaraan grote Europese architecten hun bijdrage leverden, zat al in zijn hoofd toen het industriële puin nog moest worden afgevoerd.
De transformatie van Coenens visionaire blik via bruikbare ontwerpen naar een leefbare woon- en werkomgeving komt tot leven in een docu die uitlegt hoe Coenen zijn ideeën omzet in gloedvolle schetsen, misschien wel zijn belangrijkste wapen om opdrachtgevers te overtuigen van zijn ideeën. Die schetsen maakt hij het liefst in afzondering; alleen met de stilte in zijn hoofd en zijn 300 kleurpotloden. (WS)
Jo Coenen, 40 jaar werken in Europa. Van 4 juli t/m 3 januari 2021 in Bureau Europa in Maastricht.
De OBA in Amsterdam
