‘No one at my side / there’s just a cold, dark highway and a thin white line / which will lead me to the ties that bind’, zingt Bruce Springsteen in The Ties That Bind, het openingsnummer van zijn succesplaat The River uit 1980. 

Het is niet zomaar dat Jim Shaw (Midland, VS, 1951) zijn overzichtstentoonstelling in Antwerpen als titel The Ties That Bind, de banden die binden, heeft meegegeven. Het gevoel bij elkaar te horen, als één familie, geldt in Amerika als een sterkere emotie dan de liefde.    

Shaw, die in de jaren tachtig samen met de invloedrijke Mike Kelley (1954-2012) in punkbands als Destroy All Monsters en The Poetics zat, heeft van traditionele Amerikaanse idealen, zoals dat hele saamhorigheidsgevoel, niet zo’n hoge pet op. Hetzelfde geldt voor de platgeslagen mythe van de American Dream, het reli-conservatisme, het op een glorieus verleden gestoeld superioriteitsgevoel, de populaire cultuur en, daarmee samenhangend, het alles en iedereen overheersend consumentisme. En o ja, ook voor alles wat samenvalt met Donald Trump en alles waar hij voor staat.

Jim Shaw op een zelfportret met stofzuiger. foto ZOUT

Behalve deze spoken die hem in zijn dagelijkse bestaan lastigvallen, houdt Shaw er ook nog een universum van spoken op na die opdoemen in zijn dromen. Ook zij zijn een onuitputtelijke bron voor zijn werk. Het resulteert in een breed uitwaaierend oeuvre dat op het eerste gezicht weinig samenhang vertoont. 

The Ties That Bind lijkt, oneerbiedig gezegd, op een uitdragerij van kunstwerken die niet per se afkomstig hoeven te zijn van één kunstenaar. Voor een deel klopt dat. Shaws Thrift Store Paintings (1970-heden), honderden schilderijen die Shaw op de kop tikte in kringloopwinkels, maken deel uit van The Ties That Bind. 

Jim Shaw voor zijn Thrift Store Paintings, 1970-ongoing, Prive-collectie Brussel/Praz-Delavallade Gallery

In zijn cartoon-achtige tekeningen laat Shaw met virtuoze tekenhand zien hoe geobsedeerd hij is door Trump, ‘een krankzinnige’ om wie hij als kunstenaar naar eigen zeggen niet heen kan. De geföhnde haardos van The Donald brengt hij in verbinding met pruiken, snorren en baarden, traditionele symbolen van mannelijke macht. De pruiken figureren tweedimensionaal in zijn reeks Hair Drawings (2011) en driedimensionaal in zijn Wig Museum (2017), een mini-museum met een hilarische verzameling historische pruiken. 

‘De wereld’, zei Shaw bij de opening van The Ties That Bind tegen ZOUT op ZATERDAG, ‘draait te veel om mannelijke interactie. “Fuck you! – No, fuck yóu!” Het is een dolgedraaid testosteronverhaal. Zelf pas ik daar niet in. Ik vermoed dat dit mijn wraak is: door er kunst van te maken.’ 

Jim Shaw, The Ties That Bind. T/m 19.05 in Museum voor Hedendaagse Kunst (M HKA) in Antwerpen. mhka.be